Bài chòi Hội An: Loại hình nghệ thuật dân gian luôn gìn giữ

Bài chòi Hội An nay đã trở thành một điểm nhấn ấn tượng cho khu phố cổ. Những câu hát trầm bổng, ca từ ý nghĩa, truyền tải thông điệp về quê hương đất nước và gắn kết cộng đồng trong quá trình chơi bài. Vậy bài chòi có gì hấp dẫn mà lại thu hút sự quan tâm của nhiều du khách đến vậy? Hãy cùng Qta.org.vn tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Giới thiệu đôi nét về bài chòi Hội An

Được UNESCO chính thức công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho toàn nhân loại. Bài chòi không chỉ là một hình thức giải trí truyền thống mà còn là một cống hiến quý báu, góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển di sản văn hóa Việt Nam.

Bài chòi Hội An là gì?

Bài chòi là một trò chơi bài đặc sắc, được chơi trên những ngôi chòi nhỏ. Đây cũng là một nghệ thuật sân khấu ca kịch xuất phát từ một loại hình nghệ thuật và giải trí dân gian phổ biến tại miền Trung.

Bài chòi ở phố cổ Hội An không chỉ là một trò chơi, mà còn là một sự kể chuyện độc đáo và hấp dẫn. Trong đó, bài chòi của Hội An – Quảng Nam là một điển hình nổi bật, làm tôn lên vẻ độc đáo và sự phong phú của di sản văn hóa ở khu vực này.

Nguồn gốc bài chòi được xuất phát từ đâu?

Vào những năm cuối thế kỷ 16 và 17, thời kỳ mà cuộc sống và mùa màng của cộng đồng miền Trung gặp nhiều khó khăn với sự tàn phá nghiêm trọng của thú giữ. 

Để bảo vệ mùa màng, trước tình hình đó, họ xây những chòi nhỏ ở ven rừng và thay phiên nhau trực canh.

Trong những giờ canh chòi khó khăn, để xua đi sự buồn chán, người dân đã sáng tạo ra trò chơi: hát và hô vang những câu hò, câu hát. Hình thức độc đáo này được gọi là bài chòi. Từ đó nghệ thuật bài chòi Hội An dần dần phát triển thành một loại hình nghệ thuật độc đáo ở Hội An.

Ban đầu, bài chòi chỉ là một nét truyền thống sống động trong ký ức của những người lớn tuổi miền Trung. 

Tuy nhiên, đến năm 1999, cộng đồng Hội An đã làm sống lại trò chơi này, khiến bài chòi trở thành loại hình giải trí chính thức tỏa sáng trong các đêm rằm tại phố cổ.

Ý Nghĩa của loại hình nghệ thuật bài chòi Hội An

Dân ca bài chòi là nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc đang được phát triển. Lời hát bài chòi đóng vai trò làm cho xã hội ngày càng trở nên tốt đẹp hơn.

– Bài chòi là di sản văn hoá phi Vật thể

Bài chòi hiện nay đã trở thành một trong những “đặc sản” thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Họ đến đây không chỉ để thưởng thức mà còn để trải nghiệm sự độc đáo của nền văn hóa này. 

Ngày nay, bài chòi Hội An không chỉ là một biểu tượng văn hóa mà còn là một phần không thể thiếu của lối sống và lễ hội của cộng đồng người dân Hội An và miền Trung nói chung. Loại hình giải trí này đã để lại một ấn tượng mạnh mẽ và khó quên trong lòng du khách. 

Ngày 7/12/2017, UNESCO đã chính thức công nhận nghệ thuật bài chòi là một phần của di sản văn hóa phi vật thể toàn cầu.

>>> Xem thêm: TOUR HỘI AN NGŨ HÀNH SƠN

– Loại hình nghệ thuật có giá trị văn hoá

Bài chòi hiện nay đã trở thành một dạng ca kịch mang đến một sức hút đặc biệt và thu hút sự quan tâm rộng rãi. 

Trong bài chòi Hội An Quảng Nam, nó không đơn giản là bộ môn giải trí. Mà còn là nơi thấu hiểu và truyền đạt linh hồn dân tộc, tận hưởng chân tình đậm sâu của người dân xứ Quảng. 

Lời bài hát không chỉ là giọng ca duyên dáng, mà còn là ngôn ngữ tôn vinh những đặc trưng và tính cách mộc mạc của con người Quảng Nam. 

Từ đó, bài chòi không chỉ là một buổi trình diễn mà còn trở thành một nguồn gốc giáo dục, gìn giữ và truyền thống di sản văn hóa cho thế hệ sau.

Không những thế bài chòi Hội An để lại nhiều dấu ấn độc đáo cùng với hò khoan và tuồng. Hòa quyện với nhau tạo thành một sân khấu kịch hát độc đáo. 

Sự xuất hiện của bài chòi đã đóng góp tích cực vào việc xây dựng danh tiếng cho du lịch Hội An, mang lại trải nghiệm gần gũi hơn cho du khách quốc tế.

Địa điểm và thời gian tổ chức bài chòi Hội An diễn ra

• Địa điểm: Vườn Tượng An Hội, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam
• Thời gian: 19h00 các ngày trong tuần 
• Giá thẻ bài: Chỉ với 20.000 vnđ/thẻ bài

Tương tự như ở Huế hay Bình Định, truyền thống bài chòi tại Hội An trước đây chỉ xuất hiện trong những dịp lễ hoặc Tết nguyên đán, khiến nó trở nên đặc biệt và thu hút sự chú ý. Nhưng vì nguyên nhân nào đó mà nó ngày một bị phai mờ dần.

Cho đến bây giờ nó đã được phục hồi bởi người dân Hội An phố cổ và trở thành một sự kiện độc đáo, nổi bật nhất hàng ngày không chỉ thu hút cộng đồng mà còn cho du khách tham quan.

Chương trình bài chòi ở Hội An sẽ được tổ chức vào lúc 19h hàng ngày. Sân khấu không cần phải hoành tráng hay lòe loẹt. Mà chỉ đơn giản, gần gũi với khán giả trên một bãi đất trống  và rộng cùng với sự góp mặt của anh Hiệu và chị Hiệu.

>>> Xem thêm: Từ Đà Nẵng đi Hội An bao xa những phương tiện thích hợp nhất

Bài chòi Hội An có những đặc điểm gì?

Bộ bài sử dụng trong trò đánh bài chòi được phát triển và được xem như là bộ Tam cúc độc đáo. Với tổng cộng là 33 lá bài. Các con bài trong bài chòi bao gồm: Nhứt nọc, nhì nghèo, thằng bí, lá liễu và nhiều lá khác,…

Mỗi lá sẽ được vẽ trên giấy và sau đó dán lên thẻ tre. Mỗi thẻ tre đều chứa 3 quân bài khác nhau. 

Bài chòi Hội An được chia thành 3 pho (pho sách, pho vạn, pho văn), mỗi pho gồm 10 lá và 3 lá lẻ (lá cửu điều đen, lá ông ầm đen, lá tử cẳng đen). Kích thước lớn của các quân bài được thiết kế khá lớn. Để giúp người chơi dễ dàng nhận biết hoa văn và tên gọi của từng lá bài.

Bài hát là phần chính góp phần làm cho bộ môn giải trí thêm sinh động hơn. Lời bài hát bài chòi là những ca từ dân gian, mộc mạc và ý nghĩa. Đưa người chơi quay về những kỷ niệm của thời thơ ấu.

Bài chòi Hội An có gì hấp dẫn mà thu hút được nhiều du khách tham gia

Người ta ví bài chòi là một chương trình biểu diễn nghệ thuật đường phố thu hút đông đảo du khách tham gia. Vậy bài chòi ở Hội An – Quảng Nam có gì hấp dẫn:

– Mang đến nhiều cung bậc cảm xúc bất ngờ

Khi tham gia trải nghiệm bài chòi tại phố cổ Hội An, du khách sẽ được hòa mình trong những giai điệu dân ca tinh tế, đậm chất dân gian. 

Khi bắt đầu ván chơi, sự hồi hộp và căng thẳng tăng lên mỗi khi quân bài được lật mở. Nụ cười hạnh phúc hay biểu cảm lo lắng đều trải qua khuôn mặt mỗi người chơi. Cảm giác thắng lợi hoặc thất bại không chỉ là sự kết thúc của một ván bài, mà còn là những cung bậc cảm xúc thật của người chơi.

– Phần thưởng sau mỗi lần thắng

Một phần thưởng hấp dẫn đang chờ đợi người chiến thắng trò chơi bài chòi Hội An là một chiếc đèn lồng Hội An độc đáo hoặc một món quà lưu niệm mang đậm nét văn hóa phố cổ. 

Tuy phần thưởng không có giá trị lớn nhưng nó mang lại cho bạn những giây phút quý giá với những cảm xúc đặc biệt nhất từ những giai điệu, ca từ trong bài chòi.

– Đưa bạn về tuổi thơ thông qua âm nhạc bài chòi

Bài chòi Hội An là loại hình nghệ thuật giải trí đã trở thành một món ăn tinh thần không thể thiếu đối với người dân xứ Quảng lẫn các du khách ghé Hội An. Cứ chiều tối, mọi người thường dựng lều, kê ván để chơi bài chòi.

Đến đây, không chỉ để chơi mà còn được thưởng thức âm nhạc. Lời hát bài chòi được xem là đặc sản ở Hội An.

Những giai điệu ấy không chỉ là âm nhạc, mà còn là những dòng hát đưa người chơi trở về ký ức thơ ấu ngọt ngào trong làng quê. 

Câu hát không chỉ là một hình thức truyền thống, mà còn là một phương tiện giáo dục tuyệt vời mang ý nghĩa khích lệ tinh thần và cổ vũ con người

Bài Chòi Hội An được tổ chức như thế nào?

Nếu bạn vẫn chưa bao giờ tham gia chơi bài chòi thì chắc hẳn sẽ không biết được cách thức tổ chức của bộ môn giải trí này. Đừng lo, Qta.org.vn sẽ giải đáp giúp bạn.

– Cách chơi bài chòi Hội An

Bài chòi là loại hình giải trí thu hút được sự quan tâm của nhiều du khách tham gia. Vậy được chơi như thế nào: 

+ Luật chơi bài chòi 

Bắt đầu trò chơi là tiếng trống rộn rã. Anh Hiệu và chị Hiệu sẽ là người đóng vai trò chính trong bộ môn giải trí này. Hai anh chị sẽ cất lên những lời ca xướng nhằm thu hút sự quan tâm của tất cả mọi người mở hàng.

Sau những lời ca mở màn, anh Hiệu và chị Hiệu sẽ giới thiệu các quân bài thông qua lời bài hát. Người chơi sẽ nghe bài chòi Hội An do anh, chị Hiệu hô và chọn ra 3 thẻ bài chòi khác nhau cầm sẵn trên tay.

Sau đó anh, chị Hiệu bước ra trước chòi, xóc ống thẻ rồi rút từng quân bài và hô câu hát có tên quân bài đã rút. Chòi nào đang giữ quân bài có chứa trong bài hát thì gõ lên mõ 3 tiếng hoặc hô lớn “có đây”. 

Cứ mỗi lần như thế, người chơi sẽ được nhận một cây cờ đuôi nheo.

Cuộc chơi sẽ tiếp tục cho đến khi có chòi nhận đủ 3 cây cờ đuôi nheo. Người chơi sẽ hô to “tới” và gõ một hồi mõ dài. Ngay lúc đó, trống tun và trống cán sẽ được đánh vang liên hồi để báo hiệu “ đã có người thắng”.

>>> Xem thêm: Phố cổ Hội An: Được công nhận là di sản văn hoá thế giới

+ Người hô bài chòi ở Hội An

Anh Hiệu và chị Hiệu là hai người hô bài chòi chính ở Hội An. Họ sẽ là hai người hô lên câu hát mang tên các thẻ bài. Người chơi cần chú ý đến hiệu lệnh của họ để chơi bài.

+ Đối tượng được tham gia chơi bài chòi

Người dân địa phương, du khách trong nước và khách nước ngoài. Đối với khách nước ngoài, sẽ được chuẩn bị đội ngũ hướng dẫn viên giỏi về ngoại ngữ để giải thích ý nghĩa, nội dung và cách chơi bài chòi Hội An.

+ Cách chơi bài chòi xứ Quảng 

Chòi chính sẽ được dựng ở giữa hay thường được gọi là chòi cái, xung quanh là 10 chòi con. Người hô bài chòi (anh Hiệu, chị Hiệu) sẽ ngồi trên còi cái và người chơi sẽ ngồi trong chòi con. 

Đối với hình thức chơi bài chòi ở Hội An sẽ được dựng từ 4 chòi – 5 chòi.

Đối với một số địa phương khác nằm ở miền Trung, người dân chỉ dựng cây nêu, trải chiếu, treo ống bài, bày ghế để chơi chứ không dựng chòi.

– Hát bài chòi ở Hội An phố cổ

+ Ai là người hát bài chòi ở Hội An – Quảng Nam?

Dân ca bài chòi Hội An được anh Hiệu và chị Hiệu hát. Họ không phải là  người có diễn xuất dí dỏm, lời ca hay, có khả năng ứng biến linh hoạt và duyên dáng. Mà còn là người đóng vai trò trong việc giữ hồn cho loại hình giải trí bài chòi ở Hội An.

+ Đặc điểm của lời hát bài chòi ở Hội An

Lời bài chòi gồm có 4 làn điệu cơ bản, bao gồm: Hồ quảng, xuân nữ, xàng xê và cổ bản. Lời hát bài chòi Hội An là sự hòa quyện giữa lối hát của tuồng và làn điệu dân ca Nam Bộ. Từ đó, được các nghệ sĩ hát bài chòi đã linh hoạt sáng tạo ra những câu hò khác như: Hò khoan, vè Quảng, chèo thuyền, hát ru con.

Một số lưu ý khi chơi bài chòi Hội An

Để có một trải nghiệm thú vị về loại hình giải trí này thì hãy trang bị cho mình một số lưu ý sau:

• Hoạt động bài chòi thường thu hút đông đảo du khách, bạn nên đến sớm để có cơ hội chọn lựa chỗ ngồi tốt, thoải mái trong không gian. 
• Thời gian diễn ra một ván bài chòi là không cố định. Phụ thuộc vào khi nào người chơi có thể trúng được 3 quân cờ trước. Thời gian có thể kéo dài từ 15 phút đến thậm chí 1 tiếng.

• Bài chòi ở Hội An được diễn ra vào buổi tốt, vậy nên hãy sắp xếp thời gian đến đây vào chiều tối để tham gia vào bộ môn giải trí này.
• Chọn những trang phục thoải mái để thuận tiện cho việc di chuyển hay tham gia chơi bài chòi.
• Khi chơi bài, đừng quan trọng về việc thắng thua. Mà hãy dành thời gian ngẫm những câu hát trong bài chòi để hiểu rõ về nét đẹp tinh hoa văn hoá của người dân xứ Quảng.

Bài chòi Hội An ảnh hoạt động của du khách

Hội An không chỉ là khu phố cổ được nhiều người yêu thích mà còn là nơi sở hữu bộ môn nghệ thuật bài chòi thu hút được nhiều lượng khách du lịch khi ghé thăm. 

Dưới đây là những bức ảnh khi không khí bài chòi diễn ra được du khách chụp lại khi du lịch Hội An:

>>> Xem thêm: Bảng giá vé tham quan phố cổ Hội An 2024 cập nhật mới nhất

Bài chòi Hội An và những câu hỏi thường gặp

Ngoài những kinh nghiệm và kiến thức về bài chòi xứ Quảng được nêu ra ở trên, có lẽ vẫn còn nhiều du khách sẽ có những thắc mắc sau:

– Bài chòi cho phép mấy người tham gia chơi? 

Bài chòi có thể chơi rất nhiều người, nhưng thông thường bài chòi Hội An sẽ được sắp xếp và bố trí 10 chòi con chia đều 2 bên và một chòi cái nằm ở giữa.

– Bài chòi có dễ chơi không?

Cách chơi bài chòi không hề khó, nó gần giống như cách chơi lô tô. Chỉ khác ở chỗ ra hiệu bài hát. Vậy nên, bạn chỉ cần tưởng tượng như mình đang chơi lô tô là sẽ có thể chơi được loại hình giải trí này.

– Bài chòi Hội An ở đường nào?

Loại hình giải trí này được tổ chức ngay bên bờ sông Hoài Hội An, tỉnh Quảng Nam.

– Đối tượng nào được tham gia vào trò chơi bài chòi ở phố cổ Hội An

Khách nước ngoài/du lịch và các người dân địa phương đều có thể tham gia vào loại hình nghệ thuật giải trí này.

Bài chòi Hội An được xem là một trải nghiệm không thể thiếu cho du khách. Trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân địa phương. Nếu có cơ hội hãy đến Hội An để tham gia và thưởng thức để có cái nhìn sâu sắc về loại hình giải trí độc đáo này.

Như Ý – Qta.org.vn